De eeuwenoude twijfel: ‘te allen tijde’
De Nederlandse taal zit vol met uitdrukkingen en zegswijzen die soms net iets anders gespeld worden dan je intuïtief zou verwachten. Een van de meest hardnekkige twijfelgevallen in de spelling is de uitdrukking die aangeeft dat iets altijd of op elk moment geldt. Moet je nu ‘te allen tijde’ schrijven, of is ‘te alle tijden’ ook toegestaan? En wat te denken van de varianten met een s of een n? Gelukkig is de regel hierover glashelder, al vergt het wel een duik in de grammatica van weleer.
Waar komt de verwarring vandaan?
De verwarring ontstaat doordat veel mensen het als een gewone, hedendaagse combinatie van woorden zien. In modern Nederlands wordt vaak de basisvorm gebruikt, dus zou je denken dat ‘te alle tijden’ logisch is. Echter, ‘te allen tijde’ is een vaste voorzetseluitdrukking waarin nog resten van oude naamvallen zichtbaar zijn. Vroeger, toen het Nederlands nog vier naamvallen kende, werd het woord ‘tijd’ verbogen, evenals het bijbehorende lidwoord of bijvoeglijk naamwoord ‘al’. De verbogen vorm ‘allen’ is hier een overblijfsel van de datief meervoud.
Doordat dit soort vaste uitdrukkingen generaties lang onveranderd zijn doorgegeven, behouden ze deze archaïsche grammaticale constructie. Het is essentieel om te begrijpen dat je bij dit soort constructies niet zomaar de woorden kunt moderniseren; de hele uitdrukking wordt als één geheel beschouwd.
De onverbiddelijke regel in de Nederlandse taal
De officiële spelling, zoals vastgelegd in het Groene Boekje, laat geen ruimte voor twijfel. De enige correcte schrijfwijze is ‘te allen tijde’. Er zijn geen uitzonderingen op deze regel. Varianten zoals ‘te alle tijden’ of ‘ten alle tijden’ zijn foutief. Hoewel je deze verkeerde varianten vaak tegenkomt, zowel in spreektaal als in geschreven teksten op het internet, zijn ze grammaticaal onjuist in het standaard Nederlands.
Waarom ‘te alle tijden’ fout is
De onjuistheid van ‘te alle tijden’ ligt in de inconsistentie met de vaste vorm. Als je zou proberen de uitdrukking te moderniseren, zou je wellicht uitkomen op ‘altijd’ of ‘op alle momenten’. Maar zodra je kiest voor de vaste formule ‘te… tijde’, ben je gebonden aan de historische naamval. Het is de combinatie van de voorzetsels ‘te’ en de verbogen vorm ‘allen’ die de uitdrukking uniek en correct maakt. Het is dus geen kwestie van logica in de moderne taal, maar van het respecteren van een idiomatische uitdrukking. De neiging om 'allen' te vervangen door 'alle' of de meervoudsvorm 'tijden' te gebruiken (wat in dit vaste zinsdeel niet de bedoeling is, want 'tijde' is hier de oude datief enkelvoud van 'tijd') leidt tot spelfouten.
Praktische tips voor het schrijven
Om deze fout in de toekomst te vermijden, kun je een eenvoudig trucje toepassen. Denk aan andere soortgelijke uitdrukkingen die de naamval nog dragen, zoals ‘in den beginne’ of ‘met dien verstande’. Zodra je weet dat een uitdrukking tot deze categorie behoort, dwing je jezelf om de vaste, vaak wat verouderde, vorm te gebruiken. Een andere effectieve methode is simpelweg onthouden dat de uitdrukking ‘te allen tijde’ betekent dat iets zonder uitzondering altijd zo is. Schrijf ‘allen’ met twee ‘l’en’ en eindig met ‘tijde’ (enkelvoud, datief). Door bewust te zijn van de historische grammaticale context, draag je bij aan de zuiverheid van de Nederlandse taal. Hiermee voorkom je dat je een van de meest gemaakte spelfouten in formele correspondentie maakt en straalt je tekst direct meer deskundigheid uit.
