Wat is een trema en waarom gebruiken we het
Een trema zijn de twee puntjes op een klinker, zoals in ruïne of reëel. In het Nederlands gebruiken we het trema niet om de klank te veranderen, maar om te laten zien hoe je een woord moet uitspreken. Het trema maakt duidelijk dat twee klinkers allebei een eigen klank hebben en dus niet samen één klank vormen.
Dat is handig, want Nederlandse woorden worden vaak aan elkaar geplakt. Zonder trema zou een lezer kunnen twijfelen waar de klemtoon ligt en welke klanken je precies hoort. Juist als je met liefde schrijft, wil je dat je lezer soepel door je zinnen gaat, zonder struikelen over twijfelachtige lettergrepen.
Het trema in samengestelde woorden
Het trema kom je vooral tegen in samengestelde woorden, dus woorden die uit meerdere delen bestaan. Denk aan woorden als fotootje of zeeën. Zonder trema zou een lezer fotootje misschien als fo-toot-je kunnen lezen, in plaats van fo-to-tje. Het trema laat zien dat de klinker een nieuwe lettergreep begint.
Wanneer wel een trema
Je gebruikt een trema als twee klinkers naast elkaar staan en er verwarring kan ontstaan over de uitspraak. Voorbeelden zijn re-integratie, egoïstisch en coöperatie. In al deze woorden helpt het trema om de juiste verdeling in lettergrepen te zien. Het gaat dus om duidelijkheid: als de lezer zonder trema al moeiteloos de goede uitspraak kiest, is een trema niet nodig.
Samengestelde woorden zonder trema
Er zijn ook samengestelde woorden waarin geen trema nodig is, omdat de uitspraak eigenlijk vanzelf spreekt. Neem woorden als bioscoopkaartje of muziekschool. De klinkers staan daar niet zo dicht bij elkaar dat ze één klank zouden kunnen vormen, en de grenzen tussen de delen zijn duidelijk genoeg. In zulke gevallen zou een trema eerder onrustig ogen dan helpen.
Trema of koppelteken
Schrijvers twijfelen vaak: moet ik hier een trema zetten of is een koppelteken beter? In sommige gevallen is een koppelteken duidelijker dan een trema, vooral bij lange of ingewikkelde samenstellingen. Denk aan auto-ongeluk of radio-uitzending. Een trema zou hier niet logisch zijn, omdat de delen van het woord in de spreektaal ook duidelijk gescheiden blijven.
Twijfelgevallen in creatieve teksten
Wie graag speelt met taal, loopt vaker tegen twijfelgevallen aan. Schrijf je bijvoorbeeld co-auteur of coauteur? Beide komen voor, maar co-auteur is het meest helder en leest het prettigst. In creatieve teksten kun je soms kiezen voor de vorm die het mooist oogt in de context van je zin, zolang de lezer maar niet hoeft te puzzelen.
Trema en stijl in je eigen schrijversstem
Het trema lijkt misschien een klein teken, maar het draagt bij aan de leeservaring. Door consequent en zorgvuldig met trema’s om te gaan, laat je zien dat je aandacht hebt voor detail. Zeker in teksten waarin taal, spelling en woordspel centraal staan, versterken correcte trema’s de geloofwaardigheid van je tekst en houden ze de aandacht bij de inhoud, in plaats van bij de vorm.
