twijfel over de tussen-n
De tussen-n is zo’n klein lettertje dat grote onzekerheid kan veroorzaken. Schrijf je pannenkoek of pannekoek, zonnebloem of zonneblom, ideeënbus of ideebus? Veel taalgebruikers doen maar wat op gevoel, en dat gaat opvallend vaak fout. Met een paar heldere regels kun je die twijfel echter snel verminderen.
De tussen-n komt alleen kijken bij zelfstandige naamwoorden die bestaan uit twee delen. Dat noemen we samenstellingen. Het gaat dus om woorden als hondenmand, paasei en ideeënlijst. Werkwoorden, bijvoeglijke naamwoorden en losse woordgroepen vallen buiten deze regels.
wanneer schrijf je wél een tussen-n
meervoud op -en met duidelijke betekenis
Je schrijft een tussen-n als het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat normaal een meervoud op -en heeft, en dat meervoud nog herkenbaar is in de betekenis van de samenstelling. Een hondenmand is een mand voor meer dan één hond, een ideeënmap is een map waar je meerdere ideeën in bewaart. De n hoort dan zichtbaar te blijven.
Een handig trucje: kun je het eerste deel goed in het meervoud zetten op -en en voelt dat logisch? Dan ligt een tussen-n vaak voor de hand. Hond – honden, idee – ideeën, koning – koningen, die hoor je terug in hondenhok, ideeënbus en koningenkroon.
als het enkelvoud nauwelijks gebruikt wordt
Er zijn ook woorden waarvan eigenlijk alleen het meervoud nog leeft. We hebben het dan over woorden als hersenen of klederen. In samenstellingen houden we die n dan ook aan: hersenonderzoek, hersenhelft, klederdracht. Je denkt immers niet snel aan één hersen of één kleed in deze betekenissen.
wanneer laat je de tussen-n juist weg
meervoud niet op -en of meerdere vormen
Als het eerste deel een zelfstandig naamwoord is dat geen meervoud op -en heeft, schrijf je geen tussen-n. Denk aan woorden als taxi, museum of programma. We zeggen taxi’s, musea en programma’s, dus krijgen we taxirit, museumkaart en programmablad zonder n in het midden.
Ook bij woorden met twee gelijkwaardige meervouden laat je de tussen-n meestal weg. Een voorbeeld is stadium met de meervouden stadia en stadiums. Dan schrijven we stadiummeter zonder tussen-n, omdat er geen vaste, dominante -en-vorm is waarop de spelling leunt.
versteende en vaste combinaties
In sommige woorden is de oude vorm zo versteend dat de huidige meervoudsvorm geen rol meer speelt. Zo schrijven we zonnebloem en niet zonnenbloem, al is zon meervoud zonnen, omdat het om één bloem gaat die doet denken aan de zon. Hetzelfde geldt voor kabouterhuis en pannenkoek: de betekenis draait niet om meerdere kabouters of pannen, maar om het type huis of soort koek.
Twijfel je toch? Raadpleeg dan een actueel woordenboek of woordenlijst. De tussen-n is minder grillig dan hij lijkt, maar sommige combinaties zijn historisch gegroeid en kun je alleen door veel lezen en controleren echt in de vingers krijgen. Hoe vaker je bewust op die ene letter let, hoe natuurlijker de juiste spelling wordt.
