Wat is het verschil tussen een trema en een koppelteken
Bij het schrijven in het Nederlands kom je ze allebei vaak tegen: het trema en het koppelteken. Ze lijken misschien op elkaar omdat ze allebei in het midden van een woord kunnen staan, maar ze hebben een totaal andere functie. Wie met liefde schrijft, wil niet alleen mooie zinnen maken, maar ook netjes spellen. Daarom is het handig om precies te weten wanneer je welk teken gebruikt.
Een trema zijn de twee puntjes op een klinker, zoals in beïnvloeden. Een koppelteken is het liggende streepje in woorden als zee-egel. Beide zorgen ervoor dat een lezer een woord in één keer goed kan uitspreken, zonder te struikelen over twijfelachtige lettercombinaties.
Wanneer gebruik je een trema
Een trema gebruik je vooral om te laten zien dat twee klinkers niet samen één klank vormen, maar bij verschillende lettergrepen horen. Zonder trema zou de lezer het woord anders uitspreken dan jij bedoelt.
Neem het woord geïllustreerd. Zonder trema wordt het al snel gelezen als geillustreerd, waarbij gei misschien als één klank wordt gezien. Met het trema op de i geef je aan dat je het uitspreekt als ge–il–lus–treerd. De puntjes dwingen de lezer als het ware om even te pauzeren tussen de klinkers.
Je ziet hetzelfde bij woorden als egoïstisch, reünie en coöperatie. In al deze gevallen zou zonder trema verwarring kunnen ontstaan over de uitspraak. Het trema staat dus niet zomaar voor de sier op een klinker; het markeert een duidelijke scheiding in het woord.
Trema in samengestelde woorden
Samengestelde woorden leveren vaak twijfel op. In veel gevallen is daar juist geen trema nodig, omdat de grens tussen de delen al vanzelf duidelijk is. Denk aan zeeegel: dat oogt vreemd en leest onduidelijk. Toch schrijf je hier geen zeeëgel, maar werk je met een koppelteken. Bij een echte samenstelling gaat de voorkeur namelijk naar het koppelteken als er uitspraakproblemen dreigen.
Wanneer gebruik je een koppelteken
Een koppelteken verbind je meestal tussen twee delen van een samenstelling, vooral als er anders onduidelijkheid of verkeerde uitspraak ontstaat. Het maakt de structuur van het woord zichtbaar. Vergelijk zee-egel, auto-ongeluk en zee-egelsoep. Zonder streepje zou de lezer kunnen gaan puzzelen: hoort die klinker nog bij het eerste of juist bij het tweede deel?
Het koppelteken helpt dus de bouwstenen van een woord leesbaar te houden. Je ziet het ook bij combinaties met letters en cijfers, zoals 3D-printer of x-as. Daar voorkomt het streepje dat alles aan elkaar klontert tot een onleesbare reeks.
Koppelteken in plaats van trema
Belangrijk is het onderscheid tussen woorden waarin je een klinkerreeks binnen één woord moet scheiden en woorden die duidelijk uit twee delen bestaan. Bij coördineren gebruik je een trema, want het is geen samenstelling maar één woord waarin twee klinkers elkaar raken. Bij zee-egel en auto-ongeluk kies je het koppelteken, omdat daar twee zelfstandige delen samen een nieuw woord vormen. Zie het zo: bij één woord dat moeilijk leesbaar wordt, helpt het trema; bij twee woorden die je samenvoegt, helpt meestal het koppelteken.
